ไข้ซิกา

ที่มา: indianexpress.com

โรคที่กลับมาระบาดใหม่ชื่อแปลก  จะเป็นซิการ์ก็ไม่ใช่ ชื่อซิกามาจากชื่อป่า Zika ในประเทศอูกันดาที่เขาแยกเชื้อตัวนี้ได้เป็นครั้งแรกตั้งแต่ปี 1947 ก่อนผมเกิดเสียอีก  ตอนนั้นเขาแยกเชื้อได้จากลิงรีมัส  ต่อมาแยกเชื้อได้จากคนป่วย แสดงว่ามันมีพาหะ  ความจริงแล้วไข้ซิกามันระบาดมานานแต่ไม่ใช่การระบาดใหญ่ (outbreak)  ในกลุ่มประเทศอาเซียนมีรายงานมานานแล้ว  คนอินเดียก็ยังพบว่ามีภูมิต่อโรคนี้  แสดงว่าเคยติดเชื้อแล้วก็มี  แต่คราวนี้มันระบาดใหญ่ขึ้นมาอีก  สังเกตได้ว่าระบาดแถบใต้เส้นศูนย์สูตร  แพะที่แก้ตัวไม่ออกคือภาวะโลกร้อน  อากาศที่อุ่นขึ้นทำให้ยุงขยายพันธ์มากและเร็ว  ไวรัสก็ขยายแบ่งตัวดีด้วยเช่นกัน  โรคอุบัติเก่าเลยมาอุบัติซ้ำขึ้นมาใหม่

ไข้ซิกา  เกิดจากเชื้อไวรัสซิกา (Zika virus)  อยู่ในตระกูลฟลาวิไวรัสเช่นเดียวกับไวรัสไข้เลือดออก ไวรัสไข้สมองอักเสบ และไวรัสเวสต์ไนล์  จึงมีสารพันธุกรรมเป็นชนิดอาร์เอนเอสายเดียว  ยุงลายเป็นพาหะสำคัญของโรค  สามารถแยกเชื้อไวรัสซิกาได้จากลิงและจากคน   มีรายงานว่าไวรัสซิกาสามารถติดต่อได้จากการรับเลือดและติดต่อทางเพศสัมพันธ์  พบว่ามีการระบาดในแถบทวีปอัฟริกา มีรายงานว่าพบในเอเชียใต้ (อินเดีย) และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มาตั้งแต่ปี 2520

อาการ ไข้ซิกามีระยะฟักตัว 2-7 วัน  มีอาการไข้ ปวดศีรษะ  ออกผื่นที่ลำตัว และแขนขา ปวดข้อ ปวดในกระบอกตาเยื่อบุตาอักเสบ  โรคไข้ซิกามักมีอาการไม่รุนแรง อาจวินิจฉัยผิดว่าเป็นไข้เลือดออกเนื่องจากมีอาการทั่วไปคล้ายๆกัน  หายได้ในเวลาไม่กี่วัน แต่หากมีการติดเชื้อในหญิงขณะตั้งครรภ์ทารกที่คลอดออกมาจะมีศีรษะเล็กผิดปกติ

ลักษณะศีรษะเล็กผิดปกติ  ที่มา: abclawcenter.com

เด็กที่เกิดมาด้วยภาวะ microcephaly ที่มา: hngn.com

การตรวจวินิจฉัยทางห้องปฏิบัติการ ทำได้โดยการตรวจหาแอนติบอดี IgM และ IgG ต่อไวรัสซิกา สำหรับการตรวจหา IgM สามารถตรวจพบได้ภายใน 3 วันนับแต่แสดงอาการ ผลการตรวจทางภูมิคุ้มกันวิทยาอาจมีปฏิกิริยาข้ามกลุ่มให้ผลบวกลงได้หากผู้ป่วยมีการติดเชื้อไวรัสในกลุ่มฟลาวิไวรัสมาก่อน  อาจต้องมีการตรวจยืนยันผล  วิธีการตรวจดีเอ็นเอ (แปลงอาร์เอนเอเป็นดีเอ็นเอแล้วขยายเพิ่มจำนวนชุดยีนด้วยเทคนิคพีซีอาร์)  สามารถตรวจได้จากน้ำเหลือง  เนื่องจากระยะเวลาที่ตรวจพบไวรัสในกระแสเลือดมีเวลาสั้นๆ การตรวจพีซีอาร์จะมีประสิทธิภาพหากตรวจหลังจากที่เริ่มแสดงอาการ 1-3 วัน  อาจตรวจได้น้ำลายและปัสสาวะ

การรักษา  ยังไม่ยารักษาโรคไข้ซิกาโดยตรง นอกจากการรักษาประคองไปตามอาการ

การป้องกัน  ป้องกันยุงกัดและทำลายแหล่งเพาะพันธ์ยุง  ยุงลายที่เป็นพาหะมักออกหากินเวลากลางวัน

การแพร่ระบาดจนปัจจุบัน อยู่ในกลุ่มประเทศละตินอเมริกา, อเมริกาใต้, อัฟริกาตะวันตก  อินโดนีเซีย อินเดีย  เกือบทั้งหมดอยู่ใต้แนวเส้นศูนย์สูตร  ประเทศไทยอยู่ในข่ายเฝ้าระวัง

เขตระบาดของไวรัสซิกา แสดงด้วยพื้นที่สีม่วง  สีเข้มคือระบาดมาก ที่มา: stuff.co.nz

เมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2559 องค์การอนามัยโลกประกาศให้สถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสซิกาเป็นภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขระหว่างประเทศ  เนื่องจากสามารถแพร่ระบาดได้รวดเร็วมาก  และส่งผลกระทบในหญิงตั้งครรภ์ที่ติดเชื้อไข้ซิกาที่พบทารกที่คลอดออกมามีศีรษะเล็กผิดปกติ (microcephaly) มีกล้ามเนื้ออ่อนแรงถึงอัมพาตได้  มีการคาดคะเนว่าในสหรัฐอเมริกาอาจมีผู้ติดเชื้อสูงถึง 3-4 ล้านรายภายใน 12 เดือนข้างหน้า   ขณะนี้กระทรวงสาธารณสุขไทยได้ประกาศให้โรคไข้ซิกาเป็นโรคติดต่อ  หากตรวจพบผู้ป่วยต้องแจ้งเจ้าหน้าที่

เอกสารอ้างอิง: http://www.wpro.who.int/mediacentre/factsheets/fs_05182015_zika/en/